ERÇİN YALÇIN

Türkiye’nin bölgelerine göre damak tadı ve yöresel yemekleri!

Türkiye’nin 7 farklı bölgesinin hangi lezzetler, ne tür yemekler var, en fazla adından söz ettiren neler, Hangi bölgede ne yemekler var gelin bakalım.

Marmara Bölgesi’ni temsil eden yemeğimiz Bursa’dan çıkıp namını sadece ülkeye değil dünyaya yayan İskender kebap. Üzerine tereyağı dökülerek servis edilen İskender’in hangi ustanın elinden çıktığı oldukça önemli. Burada küçük ama çok önemli bir bilgiyi de geçeyim; İskender kebap sanıldığı gibi yaprak dönerden değil İskender dönerden yapılıyor. Aralarındaki fark ise yaprak dönerin sadece et, İskender’in kıyma ve et karşımı olması. Marmara bölgesinde de yine et ve sebze yemekleri meşhur.

Bursa’ya gidip İskender, Edirne’ye gidip ciğer tava yemeden ayrılmayın. İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Balıkesir, Bilecik, Bursa ve Çanakkale illerinin bir araya getirdiği Marmara Bölgesi, genellikle et ağırlıklı bir menüye sahiptir. Marmara Bölgesi’nin yöresel yemeklerine baktığımızda; İnegöl köftesi, Tekirdağ köftesi, peynir helvası, ciğer, İskender ve elbasan tava gibi etli yiyecekler karşımıza çıkar. Bu yöresel yiyeceklerin yanı sıra Marmara Bölgesi’nde kuru baklagiller de sıklıkla tüketilir. Bölge aynı zamanda üzüm yetiştirilebilen nadir yerlerdendir. Kalabalık bir nüfusa sahip olmasından dolayı çeşitli kültür izlerine rastlanır. 

Ege’de aklımıza gelen ilk yemekler zeytinyağlı ve mezeler oluyor. Tabi sadece zeytinyağlı yemekler mi var tabi ki hayır İzmir’in meşhur köftesi mutlaka denenmelidir Yemek kültürü en zengin bölgelerimizden biri Ege’dir. İzmir civarında zeytinyağlılardan salatalara, Kütahya’ya doğru hamur ve bulgur yemeklerine, Afyon çevresinde et yemeklerine nasıl bir tat ararsanız arayın mutlaka karşılığını bulursunuz. Yine de Ege Bölgesi’ni temsilen seçtiğimiz yemek, şerefine festival bile düzenlenen enginar yemeği oldu. Tabii Ege’nin zeytinyağı cenneti olmasından sebep zeytinyağlı enginar olduğunun altını çizmeli.  İzmir, Manisa, Aydın, Denizli, Kütahya, Muğla, Uşak ve Afyonkarahisar illerinin bir araya getirdiği Ege Bölgesi, daha çok zeytinyağlı yemekleri, mezeleri ve çeşitli otları ile tanınır. Şevketi bostan, Ege mutfağının en bilinen otlarından biridir. En hafif lezzetlere sahip olan bölgenin yöresel yiyecekleri ise; kabak çiçeği dolması, fava, şevketi bostan, börülce, keşkek, otlu börek ve İzmir köftedir. 

Hamsi diyarı olan Karadeniz bölgesinde, hamsinin yanında limon ve soğana hayır diyemeyeceğiniz tek bölgedir.  Hamsi buğulama denemeden de bu yöreyi geçmeyin.Tabi birde Akçaabat köfte, soğan, ekmek, baharatlar ve dananın en lezzetli yeri olan biraz yağlı kaburgası ile yapılan harcın karışımı ile eşsiz bir tat sizi bekliyor.Bölge bölge bu listeyi okurken “Hayır, o değil şu yemek olmalıydı!” dediğinizi duyar gibiyiz. Şimdi Karadenizli takipçilerimizden hamsili pilav diyen de, karalahana sarması diyen de, Akçaabat köfte, muhlama hatta mısır ekmeği diyen de olacaktır. Ne var ki tek hakkımız olduğu için biz tercihimizi hamsi tavadan yana kullanıyoruz. Tabii Omega 3 deposu bu besini mısır ununa bulayarak kızartıp bol yeşillik ile tüketmeli ki lezzetine lezzet katılsın. Trabzon, Samsun, Çorum, Tokat, Ordu, Giresun, Zonguldak, Bolu, Düzce, Karabük, Sinop, Rize, Artvin, Bayburt, Amasya ve Gümüşhane illerinin bir araya getirdiği Karadeniz Bölgesi, hepimizin bildiği üzere balıkçılıkla ünlüdür. Bölge’nin en çok tüketilen ürünlerinden biri de hamsidir. Birçok yemeğin içerisine katılan hamsi hem buğulama hem de hamsili pilav şeklinde tüketilebilir. Aynı zamanda bölgede Akçaabat köftesi de oldukça meşhurdur. Karadeniz Bölgesi’nde yetiştirilen mısır, çay ve fındık yemeklerde sıklıkla tercih edilen ürünlerdir. Bölgenin yöresel yemekleri; lahana çorbası, kuru fasulye, kuymak, hınkal, hamsi pilav ve karalahana sarmasıdır.

Mantı öyle bir yemek çeşidi ki dünyanın dört bir yanında farklı versiyonlarıyla sevilerek tüketiliyor. Kimi kıymalı oluyor kimi sebzeli, kimi fırında çıtır hale getiriliyor kimi suda haşlanıyor, kimi büyük parçalar kimi minik minik toplar halinde servis ediliyor ama hepsinin ortak özelliği tabii ki yemeğin ana malzemesi olan mantı hamuru. Ülkemizde de hemen hemen her yörede yapılan mantı özellikle bir kaşığa 40 adet sığdırabilen Kayserililer ile özdeş ve İç Anadolu Bölgemizin temsilcisi. Etli yemek denince akla gelen yerlerden biri İç Anadolu bölgesi. Yapımı zahmetli ve uzun süren ama bir o kadar lezzetli olan Kayseri mantısı, yedikçe isteyeceğiniz bir tat. Ankara, Eskişehir, Çankırı, Kırıkkale, Yozgat, Sivas, Kayseri Konya, Niğde, Nevşehir, Karaman, Kırşehir ve Aksaray ilerinin bir araya getirdiği İç Anadolu Bölgesi, hepimizin sevdiği yöresel lezzetlerle doludur. Bölge yemeklerine baktığımızda genel olarak hamur işi, kıyma, soğan, salça ve biber kullanıldığını söyleyebiliriz. Bölgenin ünlü lezzetleri ise; çiğ börek, mantı, etli ekmek, pastırma, yağlama, Balaban köfte, arabaşı, ayva dolması, madımak, ekmek kadayıfıdır. 

Doğu Anadolu Bölgesi denince akıllara hayvancılıkla uğraşan köylerimiz ve haliyle kebabından köftesine envaiçeşit et yemekleri geliyor. Bölgede neredeyse her şehirde bulabileceğiniz sac kavurma ise hem pratik yapımı hem eşsiz lezzetiyle öne çıkıyor. Minik minik doğranmış etlerin kavurma sacında çeşitli baharatlar, domates ve biberle pişirildiği yemeğin en iyi eşlikçisi ise pilav. Yöre halkı hayvancılık ile uğraştığından yöresel lezzetler pek fazla ve et süt ürünleri ile sağlıklı besleniyorlar. Kahvaltı denince akla gelen yerlerden biri Van. Buranın en güzel yanı et ile sebze yemeklerinin iç içe girmiş olması. Ama Erzurum Cağ kebabını mutlaka deneyin favoriniz olacaktır. Yedikçe tabağınıza gelen muhteşem lezzet sizi bekliyor. Malatya, Kars, Ardahan, Iğdır, Van, Erzurum, Erzincan, Bitlis, Muş, Hakkâri, Elâzığ, Bingöl, Ağrı ve Tunceli illerinin bir araya getirdiği Doğu Anadolu Bölgesi mutfağı, çeşitli baharatlarla harmanlanmış, soğanlı et yemeklerinden oluşur. Tıpkı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde olduğu gibi burada da sebzeli yemeklere pek rastlanmaz. Doğaba, murtuğa, cağ kebabı, hangel, çiriş ketesi, evelik sarması ve kayısılı kavurma yörenin önemli yiyecekleridir. 

Antalya, Mersin, Adana, Isparta, Burdur, Hatay, Osmaniye ve Kahramanmaraş illerinin bir araya getirdiği Akdeniz Bölgesi, yemek çeşitliliği açısından oldukça zengindir. Akdeniz Bölge mutfağına genel hatlarıyla baktığımızda buğday, sebze, zeytin ve zeytinyağı gibi ürünlerin sıklıkla tercih edildiğini görürüz. Akdeniz Bölgesi, her ne kadar denize yakın bir bölge olsa da çeşitlilik açısından az olduğu için balık tüketimi azdır. Adana ve Mersin illerinin yöresel yemeklerinden dolayı et yemekleri oldukça fazladır. Bölgenin yöresel yemeklerine baktığımızda; Antalya piyazı, kebap, künefe, tantuni, karnıyarık, musakka, şalgam suyu, samsa, höşmerim, keşkek ve haşhaş helvasının önemli olduğunu söyleyebiliriz.Akdeniz Bölgesi de tıpkı Ege gibi zeytinyağlılardan hamur işlerine, sebze yemeklerinden turunçgilli tariflere farklı lezzetleri sahiplenen bir mutfağa sahip. Fakat Adana ilinin de yer aldığı bölgede şöhreti ülkeyi saran Adana kebap bizce açık ara ile temsilciliği almış bulunuyor. Gerçek bir Adana kebabı diğerlerinden ayıran özellikler ise erkek koyun ya da kuzu etinden yapılan satır kıymasının kuyruk yağı ile pişirilmiş, baharat olarak da yalnızca pul biber kullanılmış olmasıdır. Etli yemekler tatmak istiyorum diyorsanız evet işte size Adana kebabı. Üzerine tatlı olsaydı derseniz size peynir ile şerbetin buluştuğu Hatay’ın nefis künefesinden takdim ediyoruz. Damağınızda adeta lezzet şöleni yapacaktır.

İşte karşınızda acı ile ekşinin, tatlı ile tuzlunun, buğdayın, bulgurun, baklagillerin, et yemekleri ile sebzenin, yoğurdun, salçanın ve daha nice ürünün olabilecek en lezzetli biçimde harmanlandığı bir mutfak daha… Birkaç ülkenin mutfağını içinden çıkarabilecek kadar zengin o mutfak Güneydoğu Anadolu Mutfağı. Bütün bu zenginliğin arasından bir adım öne çıkan lezzet ise hazırlanışı sırasında gösterilen emek ve çevresinde topladığı muhabbetle Urfa’nın çiğ köftesi oluyor. İşte en can alıcı noktalarımız burada, acıdan tatlıya her çeşit yemek bulabilirsiniz ancak canı sebzeli çekenler için imkânlar kısıtlı olabilir ama etli yemek neler var derseniz çeşit sınırsız. Bu konuda Mardin ve Gaziantep eşsiz yemeklere sahiptir. Tatlı olarak size Antep baklavası önerebilirim.  Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Şanlıurfa, Şırnak, Adıyaman, Mardin ve Siirt illerinin bir araya getirdiği Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ni acının diyarı olarak da adlandırabiliriz. Bölge mutfağına baktığımızda ağırlıklı olarak etli yemekler ön plandadır, sebzeli yemekler pek tercih edilmez. Ali nazik kebabı, çiğ köfte, hünkâr beğendi, katmer, baklava, kebap, lahmacun ve nice yöresel yemek, Güneydoğu Anadolu mutfağına aittir. 

Lezzet haritasına göre illerin seçtiğim bazı yiyecekler!

Adana: Adana kebabı, şalgam suyu, süllüm.Adıyaman: Basalla, yapıştırma, hıtap.Afyonkarahisar: Sakala çarpan çorba, zürbiye, sırtsırta.Ağrı: Abdigör köftesi, gösteberg et, selekeli (saç kavurma).Aksaray: Soğanlama, bamya çorbası, çiğleme.Amasya: Kesme ibik çorbası, unutma beni, eli böğründe.Ankara: Calla, bici, öllüğün körü, saçkıran.Antalya: Arap kadayıfı, karpuz kabuğu reçeli, bergamut reçeli.Ardahan: Evelik aşı, pişi, kuymak (mıhlama).Artvin: Hınkal, çergebaz, gendima.Aydın: Kulak çorbası, pelvize tatlısı, paşa böreği.Balıkesir: Saçaklı mantı, mafiş tatlısı, börülce ekşilemesi.Bartın: Pumpum çorbası, yumurtalı isbut, kabak burması.Batman: Bumbar, Şam börek, perde pilavı.Bayburt: Tatlı çorba, galaçoş, ekşi lahana.Bilecik: Keklik kebabı, piruhi, samsı.Bingöl: Dut pekmezi.Bitlis: Büryan kebabı, şekalok, çorti köftesi.Bolu: Kedi batmaz, kaldırık dolması, kaşık sapı.Burdur: Testi kebabı, kabak helvası, Burdur muhallebisi.Bursa: Ekşili baş çorbası, etli gavata, İnegöl köftesi.Çanakkale: Tumbi, lakerda, erik macunu.Çankırı: Yaren güveci, mıkla, tutmaç.Çorum: Leblebi, cızlak, çullama.Denizli: Çaput aşı, alaçora, sıyırma.Diyarbakır: Karpuz, cartlak kebabı, patlıcan meftunesi.Düzce: Çerkez tavuğu, şıl böreği, lepsi. Edirne:Mamzama, hardaliye, satır kebabı.Elazığ: Anamaşı, tavşan üfelemesi, hürriyet kadayıfı.Erzincan: Tulum peyniri, tava leblebisi.Erzurum: Cağ kebabı, den çorbası, çaşır.Eskişehir: Çiğ börek, abısta, harşıl.Gaziantep: Alinazik kebabı, Antep fıstığı, Köse Sefer kabağı dolması.Giresun: Hamsi böreği, çalıçileği çorbası, karalahana diblesi.Gümüşhane: Köme, lemis, haşıl.Hakkari: Gulul çorbası, kepaye, kiflik.Hatay: Kaytaz böreği, taş kadayıf, kuş gözü.Iğdır: Bozbaş yemeği, helise, perzana.Isparta: Sakala sarkan, kabine, kuyruğu sulu.İstanbul: Kanlıca yoğurdu, Sultanahmet köftesi, beyinli Beykoz kebabı.İzmir: İzmir köftesi, papaz yahnisi, radika salatası.Kahramanmaraş: Dövme dondurma, pıtpıt lapası, çullama.Karabük: Göbü, katlaç, malak.Karaman: Batırık, bidik, paraköfte.Kars: Kaşar, gravyer, tandırda kaz çekmesi.Kastamonu: Köle hamuru, cırık tatlısı, delioğlan sarığı.

Kayseri: Pastırma, sucuk, mantı.Kırıkkale: Kömbe, külleme, sarığı burma.Kırklareli: Sulu kaçamak, kuru kaçamak, bıldırcın kağıt kebabı.Kırşehir: Keykef, temal.Kilis: Cennet çamuru, firik pilavı, mazlum.Kocaeli: Kandıra yoğurdu, pişmaniye, otur Fatma tatlısı.Konya: Düğün yemeği, etli ekmek. Kütahya: Namaz dolması, tosunum, Çene çarpan çorbası.Malatya: Kayısı, analı-kızlı, kurşun geçmez köftesi.Manisa: Mesir macunu, Kula güveç kapaması, şekerli pide.Mardin: Ceviz sucuğu, ikbebet (içli köfte), semberuk.Mersin: Cezerye, tantuni, kerebici.Muğla: Dutmeç, çopur, ot ekşilemesi.Muş: Muş köftesi, çorti aşı.Nevşehir: Ağpakla, dıvıl, sızgıt.Niğde: Mangir çorbası, üzüm boranası, unlu söğürme.Ordu: Melocan (diken ucu) kavurması, mısır yağlaşı, hoşgıran kavurması.Osmaniye: Tirşik (pancar), yer fıstığı, toğgar.Rize: Anzer balı, hamsi çiğirtası, enişte lokumu.Sakarya: Pekmez, yoğurt.Samsun: Samsun pidesi, turşu kavurması, kocakarı gerdanı.Siirt: Zivzik narı, Pervari balı, perde pilavı.Sinop: Sinop kestanesi, nokul, mamalika.Sivas:Sivas kebabı, peskutan çorbası, pezik turşusu.Şanlıurfa: İsot, şıllık tatlısı, Urfa kebabı.Şırnak:Kutlık, serbıdev, hekeheşandi.Tekirdağ: Tekirdağ köftesi.Tokat: Tokat kebabı, bacaklı çorba.Trabzon: Vakfıkebir ekmeği, Akçaabat köftesi.Tunceli: Şavak tulum peyniri, Pülümür balı, zerefet.Uşak: Alacatene, haşhaş sürtmesi, ciğerli bulgur.Van: Otlu peynir, inci kefali, ilitme.Yalova: Pavli, luhu şuşkey çirbuli, lalanga.Yozgat: Testi kebabı, arabaşı.Zonguldak: Çaycuma yoğurdu, Osmanlı çileği, beyaz baklava...