PROF. DR. ORHAN ÖZÇATALBAŞ

YAZI DİZİSİ 2

Küresel ölçekte yoksulluğun  sonlandırılması (no poverty) konusu ne yazık ki geçtiğimiz asırda sonlandırılamamıştır ve 21. Yüzyılın da öncelikli konuları arasındadır.

Yoksulluk temel ihtiyaçları karşılayamamakla ilgilidir. Bunun yanında temel gıda, kuşam ve barınma gibi temel ihtiyaçlara sahip olacak gelir elde edememek ya da temel ihtiyaçlara erişememek durumu  yoksulluk olarak tanımlanmaktadır.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nda (BMKP/UNDP) “Yoksulluğun tüm biçimlerini her yerde sona erdirmek” şeklinde yer alan ilk amaca ulaşmak ve başarılı olmak için 5 hedef belirlenmiş olup bunlar aşağıda verilmiştir(UNDP, 2021): 

Hedef: Günde 1,25 dolardan daha az bir parayla geçinen insanların sayısı şeklinde ölçülerek tanımlanan aşırı yoksulluğun 2030’a kadar herkes için, her yerde ortadan kaldırılması

Hedef: 2030’a kadar ulusal tanımlara göre bütün boyutlarıyla yoksulluk içinde yaşayan her yaştan erkek, kadın ve çocuk oranının en az yarıya indirilmesi

Hedef: Temel mal ve hizmetler de dâhil edilerek herkes için ulusal açıdan uygun sosyal koruma sistemleri ve önlemlerinin hayata geçirilmesi ve 2030’a kadar yoksul ve kırılgan durumdaki kişiler için önemli ölçüde korunma sağlanması

Hedef: 2030’a kadar özellikle yoksullar ve kırılgan durumdaki insanlar olmak üzere, bütün erkek ve kadınların ekonomik kaynaklara ulaşma, temel hizmetlere erişim, toprak ve diğer mülk türlerine sahip olma ve üzerinde kontrol kurabilme, miras, doğal kaynaklar, uygun yeni teknolojiler ve mikrofinansı da kapsayan finansal hizmetler gibi konularda eşit haklara sahip olmalarının güvence altına alınması

Hedef: 2030’a kadar yoksulların ve kırılgan durumda olan kişilerin dayanıklılık kazanmalarının sağlanması ve aşırı hava olayları ve diğer ekonomik, sosyal ve çevresel şoklar ve afetlere karşı kırılganlıkların azaltılması

Yukarıda verilen hedefleri de dikkate alarak küresel ölçekte yoksulluğun ortadan kaldırılması için çok yönlü çalışmalara ihtiyaç bulunduğu açık olarak anlaşılmaktadır.

Bu çerçevede Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’na (BMKP/UNDP) göre yoksulluk günümüzde insanlığın karşı karşıya olduğu en büyük sorun olmaya devam etmektedir. Esasen günde 1,25 dolardan daha az bir gelirle geçinmeye çalışanlar yoksullar grubundadır. BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA/SDGs) küresel ölçekte aşırı yoksulluğun 2030’a kadar her coğrafyada ortadan kaldırılmasına yönelik olarak ulusal tanımlamalara göre bütün boyutlarıyla yoksulluk içinde yaşayan her yaştan erkek, kadın ve çocuk oranının en az yarıya indirilmesi amaçlanmıştır.

Her ne kadar yoksulluğun her biçiminin ortadan kaldırılarak aşırı yoksulluk içinde yaşayan insanların sayısı 1990 ile 2015 arasında 1,9 milyardan 836 milyona düşmüş olsa da hala çok sayıda insan en temel insani gereksinimlerini karşılama savaşı vermektedir. UNDP’ye göre günümüzde dünya genelinde günde 1,25 ABD dolarından daha az gelirle geçinmeye çalışmaktadır ve bu durumda olan insan sayısı  800 milyonun üzerindedir. Bu insanların önemli çoğunluğunun yeterli gıda, temiz içme suyu ve sıhhi koşullara erişimi bulunmamaktadır. Yine Çin ve Hindistan gibi ülkelerde yaşanan hızlı ekonomik büyüme milyonlarca insanı yoksulluktan kurtarmış olsa da dengesiz bir gelişmenin ortaya çıktığı görülmektedir. Özellikle ücretli işler, eğitim ve mülkiyete erişim eşitsizliği nedeniyle, kadınların yoksulluk içinde olma ihtimali erkeklere göre daha yüksektir. Diğer taraftan aşırı yoksulluk içinde olanların %80’inin yaşadığı Güney Asya ve Sahraaltı Afrika gibi diğer bölgelerde de gelişme sınırlı olmuştur. İklim değişikliği, çatışmalar ve gıda güvensizliğinin ve Covid-109 salgınının getirdiği yeni tehditler, insanların yoksulluktan kurtarılması için çok daha fazla önlem almayı ve çalışmayı gerektirmektedir (UNDP, 2021).

UNDP’nin Türkiye’de bulunan temsilciliği kapsayıcı ve sürdürülebilir büyüme, kapsayıcı ve demokratik yönetişim ve iklim değişikliği ve çevre konularında faaliyet göstermektedir. Dolayısıyla UNDP, 50 yıldan daha uzun bir süredir Türk Hükümeti'nin yanısıra, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve özel sektör dahil çok sayıda ulusal ve uluslararası kuruluşla işbirliği yapmaktadır (tr.undp.org, 2022).

Sonuç olarak Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları arasında ilk sırada yer alan yoksulluğa son vermek üzere daha yüksek kararlılıkla devam etmeyi zorunlu kılıyor. Buna göre BM’nin insanlık adına bu sorunu  ortadan kaldırmak yönünde sürdürülebilirlik ilkesi altında rasyonel kararlar alarak, alınan önlemleri hayata hakim kılmak gerekiyor.