PROF. DR. ORHAN ÖZÇATALBAŞ

Türkiye son yıllardaki performansıyla turizm sektöründe büyük gelişmelere imza atıyor. Turizmdeki bu başarı kitle turizmi için gerekli koşulların varlığı kadar, kamu ve özel sektör ile sivil toplum kuruluşlarının sürece doğru müdahaleleriyle elde ediliyor.

Özellikle Türkiye Turizm Stratejisi-2023 ile Türkiye, turizm sektörünün gelişmesi için yeni bir ufuk belirleyerek, olması gerektiği gibi iddialı bir vizyon tanımı yapmıştır. Bu çerçevede 2023 turizm vizyonu sosyo-ekonomik, kültürel ve çevresel bakımdan çok yönlü etkileşimi esas almaktadır ve vizyon “Sürdürülebilir turizm yaklaşımının benimsenerek istihdamın artırılmasında ve bölgesel gelişmede turizmin öncü bir sektör konumuna ulaştırılması ve Türkiye'nin 2023 yılına kadar, uluslararası pazarda turist sayısı ve turizm geliri bakımından ilk beş ülke arasında önemli bir varış noktası ve uluslararası bir marka haline getirilmesinin sağlanmasıdır.” şeklinde belirlenmiştir (TCKTB, 2007).  Bu vizyon doğrultusunda Türkiye; turizmde dünya genelinde net bir Türkiye imajı ve Türkiye markası oluşturmak üzere çalışmaktadır (Özçatalbaş, 2019a), çalışmalarını çeşitlendirerek geliştirmektedir.

 Türkiye’de bu gelişmeler devam ederken, küresel ölçekte turizm özellikle turizmin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi dikkate alınarak “Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin(the 2030 Agenda for Sustainable Development-SDGs)” en önemli araçları arasında yer alması söz konusu olmuştur. Bu çerçevede Avrupa Birliği uluslararası turizmin, ekonomik açıdan önemi yanında toplumlar arasındaki etkileşimi geliştirdiği, karşılıklı anlayışı artırarak önyargıları yıkmada önemli rol oynadığı gerçeğinden hareketle, kültürel turizm ve sosyal turizm gibi belirli alternatif turizm biçimlerini özel tedbirlerle desteklemektedir. Buna göre EESC(The European Economic and Social Committee)  sağlık, spor, tarım, çevre ve diğer alanlarla ilgili turizm etkinliklerinin teşvik edilmesine(GAJDOSIK,2019) olan ihtiyaca dikkat çekmektedir. Dolayısıyla günümüzde turizm, ülke ekonomilerine sadece iktisadi katkı sağlayan bir sektör olmanın ötesinde  toplumsal ve sektörel (kır-kent) katmanlar arasındaki refah farklılığının kaldırılması, gelir dağılımının dengelenmesi, sosyo-kültürel ilişkilerin geliştirilerek toplumlararası barışçı etkileşimin güçlendirilmesine yönelik önemli bir araç olarak da değer görmektedir.

Turizmde İstikrarlı Gelişmeler

Halen küresel turizm endüstrisi 1,3 trilyon dolarlık bir ekonomik hacme ulaşmış bulunuyor ve dünya turizm endüstrisi her yıl ortalama %5 kadar büyüyor. Halen gelişmekte olan ülkelerin dünya turizminden aldığı pay %30 kadar olup söz konusu bu payın 2030 yılında %57’e çıkması beklenmektedir. Bu ise; en anlaşılır biçimiyle gelecek 10 yılda gelişmekte olan ülkelerin dünya turizm pastasından daha büyük pay alacağını göstermektedir.  

Türkiye 2003 yılında 13 milyon yabancı turist ağırlarken 2018 yılında turist sayısını 3 kat artış sağlamıştır. Buna göre Türkiye son 10 yılda turist sayısını 15 milyon artırarak turist sayısını  39,5 milyona (buna yurt dışında ikamet eden 6,6 milyon vatandaş da eklendiğinde toplam turist sayısını  46,1 milyona),  turizm gelirini ise 29,5 milyar dolara çıkararak başarı hikayesini devam ettirmektedir. Yine Türkiye, dünya turizm gelirleri bakımından 14. sırada iken, turist sayısı bakımından 8. sıradadır. Burada turist başına turizm gelirlerinin artırılması önemli bir konu olarak Türkiye Turizm Stratejisi’nde ve Türkiye turizminin gündeminde yer almaktadır. Bu kapsamda özellikle turizmin çeşitlendirilmesine yönelik çalışmalar önem kazanmaktadır ve kitle turizminin farklılaştırılarak niteliğinin artırılmasıyla birlikte alternatif turizmin geliştirilmesi üzerinde önemle durulmaktadır.

Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı çerçevesinde ortaya konulan 50 milyon turist sayısı hedefine şimdiden yaklaşıldığı ve 2020 yılında Türkiye’nin 50 milyon turist hedefine ulaşacağı anlaşılmaktadır. Bu gelişme trendi dikkate alınarak yapılan revizyonla 11’inci Kalkınma Planı’nda yeni bir hedef olarak 2023’te 75 milyon turist, 65 milyar dolar gelir öngörülmüştür ve bu çerçevede Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Mehmet Ersoy 2023 yılında 75 milyon turist, 65 milyar dolar dış turizm gelirine ulaşmayı Bakanlığının somut bir hedefi olarak belirtmiştir. Yine 2023 Eylem Planı’nda ortaya konulan vizyonda; “Sürdürülebilir turizm yaklaşımının benimsenerek istihdamı artırmak, bölgesel gelişmede turizmin öncü bir sektör konumuna ulaştırmak, uluslararası pazarda turist sayısı turizm geliri bakımından ilk beş ülke arasında yer almak ve turizmde Türkiye’nin uluslararası bir marka haline getirmek” gibi önemli konular, gelişmeyi sürdürülebilir kılmaya yönelik olarak yer almaktadır. Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşıldığı gibi; Türkiye 2023 Turizm Strateji Belgesi ile gelişim ve sürdürülebilirlik konusunu bir takvime ve sistematiğe bağlamış bulunuyor. Bu kapsamda kitle turizmi yanında alternatif turizm alanlarında gelişme elde etmek konusu önemli stratejiler arasında yer alıyor ve bu amaçla önemli teşvikler ve destekler sunulmaya devam ediyor. Türkiye için bundan böyle turizmdeki başarıyı kalıcı kılmak ve elde edilen başarıyı sürdürülebilir kılmak için nicel gelişmeleri nitel değerlerle ilişkilendirmek durumunda olduğu gerçeğini yakalamıştır(Özçatalbaş, 2019b).

Sağlık, Spor ve Alternatif Turizm İnisiyatifi: HESTOUREX

Dünyadaki gelişim trendlerine uygun olarak turizmde çeşitliliği öne alarak, ancak kitle turizminin gereklerini de göz ardı etmeyerek 2017 yılında Antalya’da Dışişleri Bakanı Sayın Mevlüt Çavuşoğlu öncülüğünde sağlık, spor ve alternatif turizmi esas alan Hestourex inisiyatifi oluşturulmuştur.  Söz konusu bu inisiyatif Türk turizminin potansiyelinin farkında olarak küresel bir turizm platformu oluşturmayı ve bu şekilde bir bakıma Türkiye’nin dünya turizmine yön veren ülkeler arasına girmesini hedeflemiştir. Son 4 yıldan beri turizm sektöründe küresel ölçekte önemli etkiler yapan ve turizmde yeni bir sürecin başlamasına yol açan söze konu Hestourex inisiyatifi, 2018 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Himayesine alınarak yüksek ivmeyle çalışmalarına devam etmektedir. Hestourex girişiminin özelde esas olarak Türkiye’nin sağlık, spor ve alternatif turizm alt yapısını ve kapasitesini tüm dünyaya tanıtmayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede inisiyatif turizmin arz ve talep tarafındaki aktörleri bir araya getirerek, katılımcılar arasında işbirliği ve yeni iş anlaşmaları yapılmasına imkan tanımakta ve Türkiye’nin “katma değeri yüksek hizmet ihracatı” gerçekleştirmesine ortam hazırlamaktadır(Hestourex, 2020a). Burada ayrıca Hestourex girişiminin Cumhurbaşkanlığı himayesine alınması, konuya en yüksek düzeyde sahip çıkıldığını göstermektedir ve bir devlet politikası olarak ortaya konulan hedeflerin benimsendiğini görmek bakımından önemlidir. 2017 yılından bugüne, elde edilen deneyimler yukarıda belirtilen hedeflere emin adımlarla yüründüğünü görmek bakımından önemlidir.

Konuyla ilgili göstergelere ve  2019 yılında Dışişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı tarafından desteklenen ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı himayesinde gerçekleştirilen etkinliğin kapsam ve sonuçlarına bakıldığında, Hestourex Türkiye adına küresel ölçekte önemli bir tanınırlık ve etki dalgası oluşturmuş görünüyor. Buna göre 2020 yılında yine 165 ülkeden 5 bin yabancı katılımcının Hestourex’e katılacak olması ve alım heyetlerinin %40’ının Asya, %30’unun Avrupa, %12’sinin Arap Yarımadası, %10’nunun Afrika, %5’inin Amerika ve %3’ünün ise Uzak Doğu ülkelerinden gelecek olması organizasyonun boyutunu ve işlevini görmek ve anlamak bakımından önemli veriler sağlıyor. Tabii burada 20 milyar dolarlık iş potansiyelinin varlığı katılımcılar için büyük önem taşıyor ve yeni işbirliklerinin geliştirilmesine ortam hazırlıyor. Dolayısıyla söz konusu girişim Türkiye’nin Sağlık, Spor ve Alternatif Turizm alanındaki potansiyelini kullanmak bakımından büyük önem taşıyor.

Türkiye Turizm Zirvesi

2-4 Nisan 2020 tarihlerinde Antalya’da Cumhurbaşkanlığı himayesinde dördüncüsü gerçekleştirilecek olan  Hestourex fuar ve kongre organizasyonu sektörde oluşturduğu sinerji ile bu yıl ilk kez akademik çalışmaları kapsayan etkinliklerle de öne çıkacak görünüyor. Bu amaçla Danışma Kurulu Başkanı Sayın Emin Çakmak’ın ifadesiyle  Turizm Akademisyenleri Derneği(TUADER) ve Profesyonel Otel Yöneticileri Derneği(POYD) ile işbirliği yapılarak “Türkiye Turizm Akademik Zirvesi”’nin ilk kez Antalya’da gerçekleştirilecek olması ve yine ilk kez ‘Turizmin Nobel Ödülleri’ olarak isimlendirilen ödüllendirme sürecinin başlatılması, turizm paydaşlarının başarılarının takdir edildiği ve akademik çalışmaların teşvik edildiği bir misyona da hizmet edecek. Tabii dir ki, bu şekilde sektörle akademinin Turizmin Başkenti Antalya’da bir araya getirilmesi ve paydaşlar arasında işbirliğinin güçlendirilmesi de mümkün olacak.

2020’nin TEMASI: “AKTİF TURİZM”

Önceki yıllarda sağlık ve spor turizmi konularının ana tema olarak belirlendiği kongrenin bu yılki konusu “Aktif Turizm” olarak belirlenmiş bulunuyor. Bilindiği gibi aktif turizm, kitle turizminin ve pasif turizmin karşıtı durumundadır ve aktif turizm sosyal ve ekolojik uyumun yüksek olduğu, macera-keşif ve ekoturizm ile kültürel öğeleri birleştiren ve kaliteyi esas alan zihinsel ve fiziksel etkinlikleri içeren yeni bir turizm felsefesini ifade ediyor. Özellikle aktif turizmin; rekreasyonun rahatlatıcılığını, başka bir kültürü, mutfağı, geleneği veya yaşam biçimini öğrenmeye hevesli olmayı ve ziyaretçilerin fayda elde etmesi yanında yerel ekonomiye katkı sağlamak, ekolojik ve sosyal açıdan sürdürülebilirlik gibi karşılıklı faydayı amaçlaması, kırsal turizm alanıyla yakın özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte aktif turizmde öğrenmeye ve karşılıklı fayda sağlamaya, doğa korumaya, kültüre saygı duymayı öne alan daha güçlü bir bilinçten bahsedilebilir. Dolayısıyla aktif turist;  doğayı kullanır, ancak doğaya değer verir ve onu korur. Doğaya, kültürel ve sosyal değerlere zarar vermez ve yerele ekonomik katkı oluşturduğunun farkındadır ve bu gibi işlevler onun için değerlidir. Tabii aktif turizmde görev alan rehberlerin de bu alanın beklentilerine cevap verecek şekilde ekoloji, biyoloji, etnoloji, mimarlık, tarih, edebiyat, iletişim ve sosyoloji gibi alanlarda akademik bir dereceye sahip olması beklenmektedir(ATIO, 2002). Burada belirtmek gerekir ki; pek çok yönüyle aktif turizm bizim de uzun yıllardır üzerinde çalıştığımız “Kırsal Turizm” ile yakından ilişkilidir ve Türkiye Turizm Zirvesi’nde özel bir kırsal turizm panel oturumunun da gerçekleştirilecek olması kongrenin ilgili tüm alanları kapsadığını görmek bakımından önemlidir.

Bu çerçevede 2-4 Nisan 2020 tarihleri arasında “turizmin kalbi Antalya’da atacak!” denilebilir ve Türkiye Turizm Zirvesi’nin özellikle üniversite ile profesyonel yöneticileri bir araya getirecek olması ve sivil toplum kuruluşları ve mezun derneklerin ortaklığıyla gerçekleştirilecek olması Hestourex Kongre ve Fuarını içerik ve işlev olarak da farklılaştırarak, zenginleştirmiş bulunuyor. Şüphesiz yukarıda açıklanan akademik etkinlikler kapsamında düzenlenecek olan paneller ve çalıştaylar sektörün karşı karşıya kaldığı sorunların tartışılmasına ve turizmin geleceğine yönelik yeni ve tutarlı stratejiler geliştirilmesine öncülük edecektir. Aynı şekilde zirve kapsamında gerçekleştirilecek olan Kıtalararası Turizm Yönetimi Konferansı ise yine dünyanın farklı bölgelerindeki akademisyenlerin hazırladıkları bildirileri tüm katılımcılarla ve kamuoyuyla paylaşmasına imkan sağlayarak(Hestourex, 2020b) uluslar arası bilgi alışverişine katkı sağlayacaktır.

Sonuç ve Beklentiler

Türkiye Turizm Stratejisini destekleyen ve sağlık turizm, spor turizm ve alternatif turizm alanlarında sektör profesyonellerini ve akademik dünyayı bir araya getiren Hestourex inisiyatifi bir bakıma “uluslararası iş geliştirme platformu” olmak yanında, 2020 yılından itibaren akademik ilişkileri geliştirmek yönünde de önemli bir platform olma özelliğine kavuşmuş oluyor. Özellikle geçtiğimiz 2019 yılında 165 ülkeden 5.211 kişilik alım heyetinin toplamda 57.213 ikili iş görüşmesi(B2B) gerçekleştirmiş olması ve orta-uzun vade de yeni iş potansiyelini harekete geçirmiş olması, 2020 Hestourex organizasyonunun önemini daha da artırıyor ve özellikle gerçekleştirilecek olan akademik etkinliklerle sektör ve ilgili bilim alanlarına kalıcı etkiler yapması bekleniyor(Hestourex, 2019). Özellikle 2018 yılından itibaren Hestourex girişiminin Cumhurbaşkanlığı himayesine alınması büyük değer taşıyor ve konuya en yüksek düzeyde sahip çıkıldığını ve verilen değeri gösteriyor.

Sonuç itibariyle söz konusu inisiyatifin 4. yılında sağlık, spor ve alternatif turizm alanlarında dünyada tanınan küresel bir marka olarak öne çıktığı söylenebilir. Bu çerçevede Türkiye’nin turizm alanındaki beklentilerini gerçekleştirmek ve başarısını sürdürülebilir kılmak için önemli roller üstlenmiş olan bu inisiyatifin, tüm paydaşlar tarafından aynı heyecanla sahiplenilmeye ve desteklenmeye devam edilmesi doğru olacaktır.

Kaynakça

ATIO, 2002. Components of Active Tourism. Active Tourism International Organization. Mexico. http://www.active-tourism.com/DefinitionActTour.html

GAJDOSIK, A, 2019, International Trade and Tourism - A Global Agenda for Sustainable Development.

https://www.eesc.europa.eu/en/our-work/opinions-information-reports/opinions/international-trade-and-tourism-global-agenda-sustainable-development-own-initiative-opinion

HESTOUREX, 2019. 2019 Fuar Sonuç Raporu, Aktüel Expo, Antalya http://hestourex.com/wp-content/uploads/2019/09/HestourexRapor.pdf

HESTOUREX, 2020a. Hestourex, World Health Sport Alternative Tourism Congress & Exhibition http://hestourex.com/

HESTOUREX, 2020b. Türkiye Turizm Zirvesi,  http://hestourex.com/turkiye-turizm-zirvesi/).

ÖZÇATALBAŞ,O., 2019a, Türkiye'nin Turizm Stratejisi Ve Sosyal Politika İşlevi

  https://www.ilerigazetem.com/yazarlar/orhan-ozcatalbas/turkiyenin-turizm-stratejisi-ve-sosyal-politika-islevi/3117/).

ÖZÇATALBAŞ,O., 2019b. Kırsal turizme akademik katkılar-1.  https://www.ilerigazetem.com/yazarlar/orhan-ozcatalbas/kirsal-turizme-akademik-katkilar-1/3550/

TCKTB, 2007. Türkiye Turizm Stratejisi-2023, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No: 3085.https://www.ktb.gov.tr/Eklenti/906,ttstratejisi2023pdf.pdf?0 )