VAHAP DABAKAN

Daha önce de yazımda belirmiştim. Doğu Akdeniz de gaz araması ve bulunması tarihi önem arz etmeye devam ediyor. Doğu Akdeniz de gaz bulunduysa, gazın Avrupa’ya taşınmasını engelleyen siyasi gerilimden çok ticari kazanımı önemlidir. KKTC açıklarındaki Afrodit sahası, esas olarak satın almayı garanti edebilecek bir iç pazarın olmaması nedeniyle henüz gaz üretememiştir. Bu işin boyutu göz önüne alındığında Leviathan’dan üretim, benzer zorluklarla karşılaştı. İsrail, Mısır ve Ürdün’ün ötesinde, Doğu Akdeniz Gaz Boru Hattı’nı döşeme planları aracılığıyla esas olarak Avrupa’daki alıcıları izliyordu…     

Ancak ABD Başkanı Biden yönetiminin ocak ayında boru hattına verdiği desteği geri çekmesi, kıtanın geçiş yapmaya kararlı olduğu bir zamanda, 2025 yılına kadar dünyanın en derin ve en uzun deniz altı boru hatlarından birini inşa etmeye yönelik 6 milyar Euro’luk planın uygulanabilirliği konusundaki yaygın şüpheciliğin kabulüydü. Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının ABD ve Avrupa’nın bölgeye yaklaşımını ne kadar derinden değiştireceğidir…    

Geçmişte Avrupa enerji kaynaklarını çeşitlendirmekle ilgilenirken, bugün hedef Rusya’dan petrol, gaz ve kömür ithalatını hızla aşamalı olarak sonlandırmak istiyor. Sadece iki ay önce, Almanya henüz yeni tamamlanan Kuzey Akım 2 boru hattı üzerinden daha fazla Rus gazı satın alma niyetindeydi. Bu durduruldu ve Almanya ilk LNG ithalat terminalini planlıyor. Ancak Avrupa’nın Rusya’ya bağımlılığını hızla sona erdirmek için seçenekleri çok az. Rusya, Avrupa ülkelerinin toplu gaz ihtiyacının yaklaşık %40’ını, petrol ithalatının %27’sini ve ithal kömürün %46’sını karşılıyor…     

ABD yönetimi AB liderleriyle çalışıyor. Ukrayna’daki savaştan önce bile Avrupa bir enerji krizinden kıvranıyordu: Talep pandemiyle enerji devlerinin tahmin ettiğinden daha hızlı geri dönerken, petrol ve gaz fiyatları sıkışık arz nedeniyle yükseldi…     

Biden, bu yıl Avrupa’ya 15 milyar metreküp ve 2030’a kadar 50 milyar metreküp daha LNG gönderecek bir anlaşma yaptığını duyurdu. LNG’den daha fazla tedarik aracı. ABD’nin Rusya’nın Güneydoğu Avrupa pazarları üzerindeki tekelci hâkimiyetini zayıflatmak için bu ülkelere alternatiflere erişim sağlayacak altyapıyı inşa etmek için on yıllardır yürüttüğü gaz diplomasisi de şimdi meyvelerini vermeye mi başladı?     

Bu çabalar arasında Azerbaycan’dan Avrupa’ya gaz taşıyan bir ağın parçası olan Trans Adriyatik Boru Hattı’na destek; Dedeağaç şehri açıklarında yüzen bir LNG tesisi ve Interconnector Yunanistan-Bulgaristan doğal gaz boru hattı. Başa çıkmak için Avrupa daha fazla kömür yakıyor; Norveç ve Cezayir’den LNG terminallerini ve diğer ithalat boru hatlarını tam kapasiteyle işletmek. Bununla birlikte, Doğu Akdeniz’den ek gaz kaynaklarının kilidini açmak için yeni, uzun vadeli yatırımlar söz konusu olduğunda, alternatif kaynakları güvence altına almanın aciliyet daha uzun vadeli iklim hedeflerine aykırı olacaktır. Mısır ve İsrail üretimi genişletirse, Avrupa’ya arzı artırmanın hızlı yolu, onları Mısır’ın mevcut LNG terminalleri aracılığıyla göndermektir…  

Çözüm; Doğu Akdeniz rezervleri uzun süredir bölgenin jeopolitiğini yeniden şekillendirebilecek, çatışmalarla dolu bir yerde istikrar yaratabilecek ve Avrupa ile ticareti artırabilecek keşifler olarak müjdelendi. Bu umutları ancak kısmen gerçekleştirebildiler. Avrupa’da AB’nin enerji politikasını alt üst eden bir savaşın bu kadar büyük siyasi atılımlar getirip getirmeyeceğini zaman gösterecek. Ancak ABD’li ve Avrupalı diplomatlar bakışlarını tekrar bölgeye çevirirken, Doğu Akdeniz gaz zenginliklerine göz diktiler. Türkiye bu durumu iyi değerlendirmelidir…