HÜSNİYE SEVAL ACUN

Ülkede emeklilik hakkının, ilk kriterinin çalışma süresi değil de yaş olması kuralının yasalaştığı günden bu yana EYT kavramı hayatımızın bir parçası haline geldi.

Çalışma hayatına başladığım yıllarda etrafımda emekli olan insanlara daha çok dikkat eder olmuştum. Çünkü çalışan herkes gibi en önemli hayalim, bir gün emekliliğe hak kazanmaktı ve o tarih bana çok uzak görünürdü. O yıllarda insanlar 38-40 yaşında emekli oluyorlardı. İktidarların popülist bakış açıları yüzünden de bu hak üzerinde çalışma yapmaya partiler cesaret edemezdi. Dünyanın gelişmiş ülkelerinde insanların 65-70 yaşlarında ancak emekliliğe hak kazanmasına da acıyarak bakardık.

Şimdi düşünüyorum da o insanlar geç yaşlarına rağmen emekli maaşlarıyla dünyayı gezip, istedikleri ülkelerde tatil yapma imkanı bulurlardı. Bizim emeklilerimizin çoğu çalışmaya devam etmek zorundaydı. Çünkü ya maaşları çok düşüktü ya da henüz çocukları eğitimlerini tamamlayamadığı için masrafları yüksekti. Her koşulda erken emeklilik insanca yaşama hakkı sağlamıyordu.

Peki bugün emeklilik yaşı yükseldi, ne değişti diye soracaksınız. Haklısınız, daha geç emekli oluyoruz ve yine çalışmaya devam etmek zorunda olan büyük bir grup var.

Emeklilik yaşının yükselmesi insanları tüm bir çıkmaza sürükledi aslında. Öncelikle emekliliğe hak kazanılan günleri erkenden tamamlıyorsunuz ama yaşınız dolmadığı için çalışmaya devam ediyorsunuz. Devam ettiğiniz için sizin adınıza prim yatmaya devam ediyor. Adınıza yatırılan her fazla prim, gelecekte alacağınız emekli maaşını düşürüyor. Mantıksız mı? Ben bilmiyorum, yasa böyle diyor.

Emekli maaşınız düşmesin diye işinizden ayrılın! Peki emekli maaşınız bağlanana kadar nasıl geçineceksiniz? Tam bir kısırdöngü.

Şu anda ülkemizde bu kısır döngüyü yaşayan 1,5 milyon kişi var. Bu insanların gözü kulağı hükümette,  2023’te gerçekleşmesi kesin gibi görünen seçime yatırım yapmak için AK Parti hükümetinin 1,5 milyon kişiye emeklilik hakkı kazandıracak yasa teklifini meclise getireceğine herkes kesin gözüyle bakıyor. Bu konuda yılbaşından hemen sonra adım atılması bekleniyor. Ne kadar çabuk olursa, 1,5 milyon kişi en az kayıpla emeklilik maaşına kavuşacak.

Ya sonra?

Zaten yaş beklemekten kaynaklı, yıllardır alamadığı emekli maaşları eridi. Her fazla prim ödemesinin zararına katlanacaklar. Aldıkları maaş geçinmelerine yetmeyecek. Emekli olduktan sonra büyük bölümü mesleklerine uygun bir işte ya da daha basit işlerde çalışmak için yeni fırsatlar aramaya başlayacaklar. Belki de bir bölümü aynı işyerinde emekli olarak çalışmaya devam edecekler.

Böylece, 1,5 milyon EYT’liyi emekli edecek yasa, iş arayan gençler için pek de fırsat sunuyor olmayacak. Onlara yine umut yok!

EYT sac ayağının iki ayağında durum bu. Bir de üçüncü ayak var; işveren. Emekliliğe hak kazananların kıdem tazminatı, emekli ikramiyesi haklarını ödemesi beklenen işveren. Malum, ciddi bir ekonomik krizin içinden geçiyoruz. Artık bütün ülkenin ekonomi uzmanı haline geldiği, girdi maliyeti, üretim maliyeti, satış değeri, kar oranları, enflasyon, durgunluk,  terimlerinin en basit sohbetlerin bile ana konusu haline geldiği günümüzde, bu terimleri bizzat yaşayan işverenler, aynı insanları istihdam etmeye devam etseler bile bu hakları ödemekle yükümlüler. Bu da maliyetlere yeni yük demek. Belki bankalar yeni kredi ürünü geliştirebilirler bu konuda. EYT kredisi, ikramiye kredisi, vs…