MÜJDAT ÇOBANOĞLU

Ekonomi ve Piyasalarda güven, beklenti ile ilgilidir. Beklenti ise geleceğin bugünkü bilgiler ile öngörülmesi olup ekonomik faaliyetlerle doğrudan ilişkilidir. Psikoloji, sosyoloji, ekonomi ve hukuk gibi çeşitli alanlarda yapılan çalışmalarda yatırımcıların karar verme davranışlarında yalnızca ekonomik ve parasal göstergelerin değil aynı zamanda kendi iç dünyalarının, deneyimlerinin ve sezgilerinin de etkili olduğu ortaya çıkmaktadır…  

Karar vericilerin ekonomide mevcut duruma ve geleceğe yönelik beklentilerinin olumlu olması, ülkenin makroekonomik değişkenlerine olumlu yansımaktadır. Son otuz yılda yaşanan Meksika, Asya, Latin Amerika krizleri ve son olarak da 2008 küresel krizi sonucu; -Finans sektörü, -Hizmet sektörü, -Reel kesim ve -Tüketicilerin ekonomik olaylara karşı duruşunu ölçmeye çalışan güven endeksleri (confidence index) önem kazanmaya başlamıştır…    

Bu bağlamda; 1. Tüketici güven endeksi, 2.Ekonomik güven endeksi, 3.Sektörel güven endeksleri ve 4. Finansal hizmet güven endeksi Türkiye’nin önemli endeksleri arasında yer almaktadır.  

Türkiye de güvenin ölçülmesinde; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumu tarafından oluşturulan güven endeksleri kullanılmaktadır. Hesaplama yöntemi Endeksler anket yöntemi ile hesaplanır. Ankete yanıt verenlerin olumlu ve olumsuz yanıtlarının yüzdelerinin farkı alınıp bu farka 100 eklenerek her bir soru için ayrı yayılma endeksi oluşturulur. Daha sonra da seçilen soruların yayılma endekslerinin aritmetik ortalaması alınarak genel endeks hesaplanır. Endeks 0 ile 200 Aralığında değer alır. Endeksin 100’den büyük olması güvenin iyimser olduğunu, 100’den küçük olması güvenin kötümser olduğunu gösterir…  

Türkiye’de hesaplanan önemli endeksler; 1. Tüketici güven endeksi (consumer confidence index) Tüketici güven endeksi; tüketicilerin kişisel mali durumları, genel ekonomiye ilişkin mevcut durum değerlendirmeleri ve gelecek dönem beklentileri ile yakın gelecekteki harcama ve tasarruf eğilimlerini ölçülmesini amaçlayan bir göstergedir. Tüketici güven endeksi; Türkiye İstatistik Kurumu ile Merkez Bankası iş birliğiyle gerçekleştirilen tüketici eğilim anketine göre belirlenir… 

Türkiye İstatistik Kurumu kasım ayı Tüketici Güven Endeksi bir önceki aya göre 0,6 artmasına karşın endeks 76,6’dır. Bu duruma göre endeks 100'den küçük yani 76,6 olduğu için tüketici güveninin kötümser olduğu anlaşılmaktadır. 2. Ekonomik güven endeksi (economic confidence index) Ekonomik anlamda güven, ekonomik karar birimlerinin, karşılıklı ilişkilerinde zarar görmemeleri konusunda emin olmalarıdır… 

Bu anlamda güven, sosyal sermeye olarak görülmekte ve toplumdaki insanların birbirlerine duydukları güven olarak tanımlanmaktadır. Ekonomik güven endeksi; tüketici ve üreticilerin genel ekonomik duruma ilişkin değerlendirme, beklenti ve eğilimlerini özetleyen bir bileşik endekstir. Endeks, tüketici güven endeksi ve mevsim etkilerinden arındırılmış reel kesim (imalat sanayi), hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörleri güven endekslerinin alt endekslerinin ağırlık hesaplarının birleştirilmesinden oluşmaktadır. Ekonomik güven endeksi hesaplamasında, her bir sektörün ağırlığı o sektörün normalleştirilmiş alt endekslerine eşit dağıtılarak uygulanmakta, güven endekslerine doğrudan uygulanmamaktadır. 3. Sektörel güven endeksi (sektöral confidence index) Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2011 yılı mayıs ayından beri hesaplayıp kamuoyuna duyurduğu sektörel güven endeksi; A- Hizmetler, B- Perakende ticaret ve  

C- İnşaat sektörlerini kapsar… 

Gelişmeleri aylık olarak yansıtan bu endeksten aşağıdaki bilgi ve kestirimleri elde etmek olasıdır. A- Hizmetler Sektörün güven endeksi finans, sigortacılık ve bilişim gibi sektörleri kapsar. Genel eğilimi yansıtan endeksle birlikte ayrıntıların incelenmesi aşağıdaki konularda da bilgi elde etmeyi olanaklı kılar. - Anket sorularına verilen cevaplar, son üç aydaki iş durumu, hizmetlere yönelen istemin düzeyi ve sektörün yakın geçmişi konularında bilgi sağlar. - Gelecek üç aydaki istem beklentileri ve satış fiyatları ile ilgili anket sonuçları ise beklentilere ışık tutar…  

Beklentilerle ilgili sonuçlar, ekonomi nereye gidiyor sorusuna cevap bulunmasına yardımcı olur. B- Perakende ticaret Anket, tüketici ile devamlı ilişki içinde bulunan sektör yetkililerinin değerlendirme ve beklentilerini ortaya koyar. Son üç aydaki iş hacmi ve stoklar hakkındaki sorular, mevcut durumu anlamaya katkıda bulunur. Gelecek üç ay içinde tedarikçilere verilen siparişlerle ilgili soruya verilen cevaplar, yakın gelecek için yapılan satış kestirimlerini yansıtır. C- İnşaat Anket sonuçları, sektörle ilgili diğer göstergelerle karşılaştırıldığında inşaat faaliyetlerinin eğilimi konusunda gerçeğe yakın bir yargıya varmak kolaylaşır. 4. Finansal hizmetler güven endeksi (financial services confidence index) Finansal hizmetler güven endeksi; finansal hizmet anket sorularına verilen yanıtlardan üretilmektedir. Finansal hizmetler anketi; finansal kuruluş yöneticilerinin geçmişe yönelik değerlendirmeleri ve gelecek beklentileri izlenerek finansal hizmet sektöründeki gelişmeleri yansıtacak göstergelerin üretilmesini amaçlamaktadır.  

Bu endeks Merkez Bankası tarafından 2012 yılı mayıs ayından beri hesaplanıp kamuoyuna açıklanmaktadır...